بقایای هزاران ساله از دختر فردوسی در خراسان

خراسان: حکیم ابوالقاسم فردوسی آنقدر بزرگ و تاثیرگذار در تاریخ این سرزمین است که کمتر پیش می آید که از زندگی شخصی او بگوییم و از مرگ عجیبش قصه بگوییم.

به دلیل غفلت از ابعاد مختلف زندگی این بزرگ مرد ایرانی، آگاهی از تأثیرگذاری وی در زمان خود در بین طرفدارانش محدود است. حکیم توس در سال 329 هجری قمری (319 خورشیدی) به دنیا آمد و در سال 416 هجری قمری (403 خورشیدی) درگذشت. اگر این تاریخ ها را دقیق بدانید، عمر حکیم توس 84 سال شمسی است.

او نوه یک خانواده خوب در خراسان بود که به آنها «کشاورز» می گفتند. آشنایی با خانواده فردوسی، یعنی آشنایی با همسر و فرزندانش، این داستان ها چندان جامع و امیدبخش نیست.

بازماندگان حبیب یغمایی و ملکه بهار شاعر، با استفاده از مطالب شاهنامه (به ویژه داستان بیژن و منیژه) همسر او را زنی بزرگوار و هنرمند می دانند که برای حکیم توس دو فرزند به دنیا آورده است. اول پسری که در 37 سالگی در زمان حیات پدرش جان به جان آفرین تسلیم کرد و ظاهراً فرزندی نداشت و دوم، دختری نیکوکار که از مرگ پدر جان سالم به در برد و به واسطه کارهای نیکش در تاریخ جاودانه شد. او انجام داد؛ بدون نام او

از زنان نیکوکار و نیکوکار چون گوهرشاد خاتون و پریزاد بانو باید دختر فردوسی را دانست که آثار خیرخواهانه او هنوز در گوشه و کنار خطه هنری خراسان است که در این مقاله به برخی از آنها اشاره می کنیم.

سکوتی که به صاحبش نرسید

پس از مرگ حکیم طوس، سلطان محمود غزنوی که در زمان حیاتش مناسک دلاوری را انجام نداده بود و از حفظ صلح موعود خودداری می کرد، تمام یا قسمتی از آن را برای خاندان فردوسی که در آن زمان فقط دخترش را داشتند فرستاد. . ; اما از پذیرفتن صلح امتناع ورزید و تصمیم گرفت آن را صرف امور خیریه کند که ثواب آن به روح پرافتخار پدر مرحومش می رسد و در آینده به نفعش می باشد.

تبلور نیت خیر در «رباط ماهی»

کاروانسراها یا کاروانسراها برای قرن ها نقش بسیار مهمی در تجارت و سفرهای بین شهری داشته اند. خراسان به‌عنوان یکی از پرترددترین مناطق ایران، از دیرباز دارای ده‌ها کاروانسرا معروف بوده است که نمونه کامل آن‌ها امروز «رباط شرف» در جاده مشهد به سرخ است.

یکی از کاروانسراهایی که امروزه چیز زیادی از آن باقی نمانده است، اما به دلیل بانی و سازنده آن، در متون تاریخی بسیار مشهور است، کاروانسراهایی که آن را به نام «چاه» یا «ماهی» می شناسیم. رباط ماهی در فاصله 75 کیلومتری شمال شرق مشهد بین دو کاروانسرای «سنگ بست» و «شرف» قرار دارد که بقایای برخی از آنها هنوز باقی مانده است.

این کاروانسرا قبل از تولد فردوسی ساخته شده و ظاهراً مرحوم پیرانیه از آن به عنوان مورخ معاصر «ابوالحسن محمد بن حسن ماه» یاد کرده است و توسط جغرافیدان معروف قرن سوم مقدسی به عنوان یکی از خانه‌های تاریخ از آن استفاده می‌شده است. راه به نیشابور. از سرخس یاد می کند. اما به نظر می رسد در زمان حیات فردوسی این کاروانسرا ویران شده و نیاز به بازسازی داشته است.

در کتاب معروف نظامی «چهار مقاله» و حافظ ابرو در «تاریخ» ذکر شده است که کاروانسرای ماهی به دستور دختر فردوسی و با پول خلق شاهنامه بازسازی شد. از ناصر خسرو و سفرنامه او در پیشگفتار شاهنامه بایاسنقری نقل شده است. اما در چاپ امروز کتاب ناصرخسرو اثری از این موضوع دیده نمی شود.

اتابی در کتاب تاریخ یمینی ماجرای تخصیص بودجه برای ساخت کاروانسرای ماهی را به دستور حاکمان و سلاطین دوره غزنوی بیان می کند، اما آنها آن را باور می کنند. به ابتکار سلطان محمود به خواجه ابوبکر بن اسحاق تحویل داده شد. اما به نظر می رسد این ادعا صحت نداشته باشد و دختر فردوسی نقش اساسی در این خدمات عمومی و بازسازی کاروانسرای ماهی داشته است.

هزینه ساخت و ساخت سد

یکی دیگر از بناهای معروف اطراف شهر مشهد که شهرت تاریخی دارد، سد گلستان است. سدی بر روی رودخانه های فصلی جنوب شهر که از قدیم الایام نقش مهمی در شرب زمین های پایین دست داشته است. معروف است که این سد در دوره تیموریان توسط گوهرشاد خاتون بازسازی و وقف شده است.

اما اسنادی وجود دارد که نشان می دهد به احتمال زیاد پایه اولیه این بند راهبردی که سهم بلامنازع آن در تامین آب کشاورزی منطقه است توسط دختر فردوسی گذاشته شده و بخشی از دستمزد شاهنامه هزینه شده است. این موضوعی است که در متون کهن، تاریخ شفاهی و تحقیقات اخیر، مانند مقالات بند گلستان در «دائرةالمعارف آستان قدس رضوی» آمده است.

یکی دیگر از بناهای یادبود دختر فردوسی در خراسان، پلی است که بر روی رودخانه کشف رود ساخته شده یا در محلی که برخی آن را محل او می دانند، در نزدیکی پالاخاتون سرخس بازسازی شده است. این پل که امروزه اثری از آن در دست نیست یا حداقل مکان آن کاوش نشده است، در آن زمان در حمل و نقل عمومی بسیار مورد استفاده قرار می گرفت و مسیر را برای مسافرانی که قصد سفر از فرودان به فلات ایران را داشتند، کوتاه می کرد.